PIENIĄDZ I SYSTEM Bartosz Kuźniarz

Ambicją autora jest próba wypełnienia luki, jaką stanowi filozoficzna i socjologiczna refleksja na temat pieniądza i jego roli w życiu społecznym. Kuźniarz sądzi, że gospodarka i jej medium – pieniądz – nie stanowią tylko jednego spośród systemów składających się na współczesne społeczeństwo, lecz staje się systemem nad systemami, podporządkowującym sobie wszystkie pozostałe. Gospodarka i pieniądz przejęły „totalną” funkcję, jaką w społeczeństwach tradycyjnych pełniła religia. Autorowi udało się w pracy znakomicie połączyć swoje podwójne zainteresowania – socjologiczne i filozoficzne. W efekcie powstała książka interesująca dla wszystkich humanistów, zdolna także zainteresować odbiorców nieakademickich.

Gdyby w opisie Luhmanna miało chodzić tylko o politykę, wykorzystanie przez niego diabła w roli poznawczej metafory byłoby wciąż dyskusyjne, a może nawet niepotrzebne i szkodliwe. Dewaluacja niektórych pojęć jest być może jedną z poważniejszych bolączek naszych czasów. Luhmann nie mówi o tym wprost, ale wydaje się, że uzasadnienie dla obrazoburczego wydźwięku swej metafory znajduje on w przekonaniu, że pieniądz nie jest w gruncie rzeczy zagadnieniem politycznym - a tym samym nie jest problemem możliwym do rozwiązania przy użyciu politycznych środków. Pieniądz operuje głębiej, poza lewicą i prawicą, na poziomie symboli i uczuć religijnych. Z tego powodu życie społeczne, które toczy się wokół środka ciężkości wyznaczonego przez pieniądz, oparte jest na specyficznym i zdefiniowanym przez kapitał wzorcu duchowości - znacznie ważniejszych dla kształtu społeczeństwa, niż taki czy inny rozkład politycznych sympatii, a zarazem sprzecznym (w końcu mowa tu o diable, a nie hufcu anielskim!) ze wzorcem dotychczas obowiązującym. Pod warstwą technicznej nowomowy swojej teorii Luhmann przemyca więc tradycyjny pogląd, że gra o pieniądze jest w gruncie rzeczy grą o ludzką duszę.
[ze wstępu]

Bartosz Kuźniarz - socjolog, absolwent Uniwersytetu Jagiellońskiego. Od 2004 roku pracownik Katedry Filozofii Uniwersytetu w Białymstoku.