WYBÓR ŹRÓDEŁ DO DZIEJÓW ZHP. TOM III: ODRODZENIE RUCHU HARCERSKIEGO, TRUDNE LATA DEMOKRACJI (1989-2014)

Działalność i historia Związku Harcerstwa Polskiego (ZHP) są tematem licznych opracowań, są to zazwyczaj:

– wspomnienia harcerek i harcerzy, drużyn, kręgów;
– syntetyczne opracowania poszczególnych okresów dziejów organizacji;
– wybory źródeł dziejów ZHP obejmujące fragment jego działalności.

W niniejszym opracowaniu umieściłam źródła odnalezione podczas kwerend przeprowadzonych w latach 2005–2014 w zasobach Archiwum Akt Nowych w Warszawie (AAN); Biblioteki i Archiwum Muzeum Harcerstwa w Warszawie (MH); w Bibliotece Uniwersytetu Warszawskiego (UW); Wojewódzkiej Bibliotece Publicznej im. Hieronima Łopacińskiego w Lublinie; w Bazie Internetowych Systemów Aktów Prawnych – ISAP; stronach internatowych ZHP, oraz we wcześniejszych publikacjach zwartych zawierających źródła.

Na niniejszy Wybór źródeł do dziejów ZHP składają się następujące tomy:

Utworzenie ogólnopolskiego ZHP i czas próby (1918–1944), składający się z dwóch części Utworzenie i rozwój ogólnopolskiego ZHP (1918–1939) oraz Czas próby (1939–1944);
Walka, sowietyzacja, odwilż, kryzys i upadek (1944–1988) składający się z trzech części Walka o kształt harcerstwa (1944–1947); Sowietyzacja harcerstwa (1948–1955); Odwilż, harcerstwo w socjalizmie, kryzys i upadek (1956–1988);
Odrodzenie, lata demokracji (1989–2014), stanowiący część szóstą.

Okresy omówione w poszczególnych częściach zostały wyodrębnione w oparciu o periodyzacje historii harcerstwa Olgierda Fietkiewicza, Mariana Miszczuka i Bogusław Śliwerskiego.

Ze względu na obszerność i dużą liczbę materiałów dotyczących dziejów ZHP, zrezygnowałam z zamieszczenia ich wszystkich i skoncentrowałam się tylko na wybranych, dlatego każda część niniejszego zbioru źródeł zawiera dokumenty sklasyfikowane według następujących kategorii:

– Dokumentacja Zjazdów ZHP oraz pozjazdowe decyzje władz ZHP (ze względu na obszerność materiałów źródłowych zamieściłam tu tylko źródła odnoszące się do ideologii ZHP, pomijając np. sprawy dotyczące finansów stowarzyszenia, odznak, wydawnictw. Uchwały, wnioski i stanowiska dotyczące Statutów i Harcerskich Kodeksów umieściłam w rozdziałach ich dotyczących.);
– Statuty ZHP;
– Harcerskie Kodeksy.

W latach 1939–1944, 1944–1955 ze względu na uwarunkowania historyczne nie można było zastosować tego klucza.

Zamieszczone źródła cechuje różnorodność nazw. Celem ich ujednolicenia w spisie treści nie podaję oryginalnych tytułów dokumentów tylko uogólnione nazwy według następującego klucza:

– rodzaj dokumentu (informacja, wnioski, zaproszenie, uchwały, ustalenie, list, artykuł, komentarz, rozkaz, rota i inne);
– twórca (imię i nazwisko lub nazwa np. Zjazd Walny ZHP, Rada Naczelna); pomijam tytuły i stopnie naukowe oraz stopnie instruktorskie;
– informacja na temat treści danego dokumentu.

Oryginalne nazwy źródeł zostały umieszczone na początku każdego prezentowanego dokumentu oraz w Spisie Źródeł (Załącznik nr 1). Podaję również miejsce dostępu do źródła, używając dookreśleń: dostęp AAN w Warszawie, MH w Warszawie, zasoby własne i inne.

Ze względu na zły stan fizyczny niektórych źródeł, np. blaknięcie tekstu umieszczonego na bibułce, kalce, kruszenie się papieru, czy też niska jakość druku, większość dokumentów została przeze mnie przepisana z zachowaniem oryginalnej pisowni, stylistyki źródła. W sytuacji ubytków w dokumencie lub niemożliwości odczytania go w przepisanym tekście wstawiałam wielokropek a w przypisie starałam się określić orientacyjną liczbę brakujących/nieczytelnych wyrazów. Tam gdzie stan dokumentu na to pozwolił zamieściłam skany dokumentów.

Dla ułatwienia lektury i ewentualnych dalszych poszukiwań na końcu niniejszego opracowania umieściłam Chronologiczny wykaz Zjazdów ZHP (Załącznik 2) oraz Wykaz Statutów ZHP (Załącznik nr 3). Tom trzeci Odrodzenie, lata demokracji, 1989–2014, stanowiący część szóstą. Tom zawiera wybór materiałów źródłowych opracowanych w wyniku kwerendy w Muzeum Harcerstwa w Warszawie; strony internetowej ZHP Dokumenty Wewnętrzne, stronach internetowych Zjazdów ZHP oraz przekazu ze Zjazdu telewizji internetowej.

W Muzeum Harcerstwa w Warszawie korzystałam z dokumentów zgromadzonych w Bibliotece.

W zasobach Biblioteki poddałam kwerendzie dostępne na miejscu:

– dokumenty drukowane: Statuty ZHP, dokumentację Zjazdów ZHP, „Wiadomości Urzędowe” ZHP;
– czasopisma: „Czuwaj”, „Na Tropie”, „Propozycje”
– publikacje zwarte udostępnione na zasadzie wolnego dostępu, dotyczące ideologii harcerskich i kodeksów harcerskich.

Katarzyna Marszałek