ZA TRZECIĄ KATARAKTĄ Maciej Kurcz

Maciej Kurcz (ur. 1977) studiował etnografię i archeologię na Uniwersytecie Jagiellońskim. Tam też uzyskał stopień doktora nauk humanistycznych (2004). Obecnie jest pracownikiem Instytutu Etnologii i Folklorystyki Uniwersytetu Śląskiego. Specjalizuje się w problematyce przemian kulturowych we współczesnej Afryce -zarówno w aspekcie tradycyjnych społeczności wiejskich, jak i środowisk miejskich tego obszaru. Swoje zainteresowania ugruntowywał już biorąc udział w polskich ekspedycjach archeologicznych (2000, 2001) do Sudanu. W 2003 i 2004 roku, dzięki wsparciu finansowemu KBN, prowadził indywidualne prace etnograficzne w Sudanie północnym. Umożliwiły one autorowi w zasadniczy sposób przygotowanie niniejszego studium.

„Za trzecią kataraktą" - prezentuje najnowsze przemiany kulturowe w funkcjonowaniu środowiska wiejskiego Sudanu północnego, które nie było w ostatnim pięćdziesięcioleciu obiektem fachowej eksploracji i refleksji etnologicznej ani w polskich, ani zagranicznych środowiskach naukowych. W dotychczasowych ujęciach dotyczących Sudanu wciąż obowiązują utarte opinie oraz wyobrażenia z czasów kondominium brytyjsko-egipskiego, uwspółcześniane - co najwyżej - o budzące grozę sensacyjne wiadomości z murzyńskiego południa czy ostatnio także Darfiiru. Praca ta jest aktualizacją danych o mieszkańcach, ich życiu i przeobrażeniach w tym największym z afrykańskich państw. Autor omawia i ilustruje podstawowe aspekty życia codziennego północnosudańskich wieśniaków w dwóch zasadniczych sferach: kultury materialnej oraz obyczajowości. Na ich tle ukazane i analizowane zostały przejawy i efekty zmian kulturowych, które zaszły na tym obszarze w ostatnim pięćdziesięcioleciu.

 

Spis treści:

Słowo od Redakcji

Wstęp

Kraj i jego dzieje

•          Sudan Północny, Nubia, Dar Dongola

-Warunki ekologiczne

-Sudan w starożytności

-Nubia chrześcijańska

-Kształtowanie się islamu sudańskiego — początki islamizacji

-Fundż, Sułtanat Darfuru, Rządy tureckie w Nubii Dolnej

-Pod jarzmem Egiptu

-Mahdijja

-Okres Kondominium Brytyjsko — Egipskiego

-Sudan niepodległy

Stosunki etniczne i społeczne

•          Mozaika etniczna

-Nubijczycy

-Arabowie

-Cyganie (Halab)

-Koptowie

-Fellata

-Inne grupy etniczne

•          Struktura i dynamika społeczna

-Podstawowe więzi i stosunki społeczne

-Zróżnicowanie społeczne

-Grupy o niskim statusie społecznym

-Awans i dynamika społeczna

Podstawy egzystencji

•          Wieś, zagroda i dom

-Materiały i techniki budowlane

-Dom

-Część męska i gościnna

-Część kobieca i prywatna

-Siedziby dawnych koczowników

•          Rolnictwo, rybołówstwo i myślistwo

-Własność i areał ziemi uprawnej

-Techniki i metody uprawy

-Tryb pracy na roli

-Rośliny uprawne

-Kalendarz rolniczy

-Inwentarz zwierzęcy

-Rybołówstwo i myślistwo

•          Handel

-Sklep

-Targ

-Transport i biznes komunikacyjny

-Wiejskie warsztaty, rzemiosło i rękodzieło

•          Pożywienie i dieta

-Kuchnia i kwestia opału

-Potrawy mączne

-Rośliny strączkowe i sosy

-Mięso

-Produkty mleczne

-Warzywa i owce

-Słodycze

-Problem wody pitnej i napojów

-Używki

-Dieta codzienna

-Obyczaje przy posiłku

•          Ubiór i higiena

-Strój męski

-Strój kobiecy

-Biżuteria

-Ubiór dziecięcy

-Higiena

-Kosmetyki, fryzura i inne zabiegi upiększające

Życie religijne

•          Urzędowy islam ortodoksyjny

-Religijny system edukacyjny

-Szaria

-Filary wiary

-Modlitwa

-Meczet

-Personel meczetu

-Post

-Jałmużna

-Pielgrzymka

-Święta religijne

•          Rola, wierzenia i praktyki islamu ludowego

-„Złe oko” (ein haarra)

-Duchy

-W nurtach Nilu

-Baati

-Zaar

-Szejch a magia

-Amulety

-Lecznictwo

-Wróżbiarstwo i czarna magia

-Kobieta a wierzenia tradycyjne

-Zikr

-Kult świętych

-Grobowce szejchów

-Rytuał odwiedzin pątniczych

•          Zgodny z obyczajem i wiarą

-Narodziny

-Dzieciństwo i wychowanie

-Obrzezanie (tahur) chłopców

-Wyrzezanie dziewczynek

-Szkoła publiczna

-Małżeństwo

-Rozwód

-Segregacja płci

-Starość

-Śmierć

-Cmentarz

Zakończenie

Summary

Słownik terminów arabskich najczęściej używanych w pracy

Spis fotografii

Bibliografia