Etiudy Stefana Hellera (1813-1888) op. 45, 46 i 47, stanowiące niejako formę pośrednią między etiudą a miniaturą fortepianową, miały na celu rozwój nie tylko techniki, ale także — a raczej przede wszystkim — rozwój muzykalności ucznia (frazowanie, cieniowanie dynamiczne, śpiewne prowadzenie melodii w prawej lub lewej ręce, opanowanie urozmaiconych rytmów, pedalizacja itp.). Mają one przygotować ucznia do wykonywania utworów epoki romantycznej, zawierających podobne problemy muzyczne i techniczne, a przedstawiających analogiczny lub nieco wyższy stopień trudności.

Z trzech wymienionych opusów, zawierających 80 etiud, wybraliśmy 38 etiud o — naszym zdaniem — większych walorach artystycznych lub pedagogicznych. Etiudy uszeregowano w zasadzie według stopnia trudności. Zachowaliśmy większość oznaczeń wykonawczych znanych nam wydań — trudno orzec, które oznaczenia pochodzą od samego kompozytora — wprowadzając zmiany jedynie dla osiągnięcia większej prostoty i „dłuższego oddechu frazy". Należy przestrzec przed afektacją w interpretacji (przesadne crescendo i diminuendo, przerysowane zwalnianie, przejaskrawione akcenty itp.). Zrewidowaliśmy w całości palcowanie oraz opracowaliśmy pedalizację*. Stosowanie pedału zależy jednak od zbyt wielu zmiennych warunków (rodzaj instrumentu, akustyka sali, indywidualna artykulacja wykonawcy itp.); proponowana pedalizacja ma więc tylko znaczenie orientacyjne i może być zmieniona zależnie od okoliczności oraz umiejętności ucznia.

Stefan Heller, ur. w r. 1813** w Budapeszcie, zm. w Paryżu w r. 1888, należy do cenionych za życia, a dziś raczej zapomnianych kompozytorów epoki romantycznej. Z długiej listy jego utworów, zawierającej sto kilkadziesiąt pozycji — są to niemal wyłącznie utwory fortepianowe: sonaty, wariacje, utwory w formie tańców, transkrypcje i fantazje na tematy z oper, etiudy, miniatury fortepianowe itp. — jedynie etiudy cieszą się jeszcze popularnością, przede wszystkim zaś 25 etudes melodiques op. 45, 30 etudes progressives op. 46, 25 etudes pour farmer le sentiment du rythme et de l'expression op. 47 (wydane najpierw przez firmę Schlesinger).

S. Heller zaczął komponować i występować jako pianista-wirtuoz już od wczesnej młodości; zbyt intensywną działalność koncertową przepłacił zresztą silnym wyczerpaniem (w r. 1830). Robert Schumann udzielił mu moralnej opieki i pomocy; znalazł mu wydawcę i ułatwił druk materiałów o muzyce (Heller jest m. in. autorem książki pt. Sztuka frazowania). Od r. 1838 do śmierci przebywał w Paryżu. Heller, natura liryczna i marzycielska, czuł się najlepiej wykonując własne utwory w kręgu najbliższych przyjaciół.

M. i A. R

Zamieszczone w programie nauczania zatwierdzonym do użytku szkół muzycznych l stopnia.