WALC ES-DUR
Wydanie Walca Es-dur opiera się na autografie (bez sygnatury) ze zbiorów Konserwatorium Paryskiego. Utwór został po raz pierwszy opublikowany w kwietniu 1955 przez wydawnictwo Francis, Day & Hunter w Londynie pod tytułem „Waltz in E flat" (z komentarzem M. J. E. Browna).
Rękopis utworu ofiarował Konserwatorium Paryskiemu Joseph Gaillard, syn bankiera Emila Gaillarda (1821-1902), ucznia i przyjaciela Chopina, któremu kompozytor poświęcił Mazurek a-moll, wydany bez liczby opusowej u J. Chabala w Paryżu w 1841. Autograf Walca Es-dur. jakkolwiek nie opatrzony dedykacją, jest przez Chopina podpisany oraz datowany: „Paris le 20 Juillet 1840". Jest zatem więcej niż prawdopodobne, że kompozytor podarował rękopis E, Gaillardowi, a może nawet utwór ten specjalnie dlań napisał. Chopin nie zatytułował autografu, ograniczając się tylko do oznaczenia zasadniczego tempa utworu jako Sostenuto. Tytuł Walc został więc wprowadzony przez wydawcę, jednakże melo-rytmiczny styl utworu, jego forma i charakter wyrazowy, tak bliskie Walcowi f-moll op. 70 nr 2, pochodzącemu z tych samych lat, nie pozostawiają wątpliwości, że mamy tu do czynienia z walcem, i to z walcem lirycznym, utrzymanym w nastroju „valse melancolique", a ujętym w miniaturowy kształt typowej „kartki do albumu". Przy całej swej prostocie gaillardowski Walc Es-dur wykazuje szereg wyróżniających się znamion indywidualnego stylu Chopinowskiego.
Poza łukami frazowymi i określeniem podstawowego tempa utworu jako Sostenuto autograf zawiera tylko jedną wskazówkę interpretacyjną: znak crescenda w t. 22-23 (powtórzony w druku w t. 30-31). Pozostałe oznaczenia (agogiczne, dynamiczne i pedalizacyjne) pochodzą od obecnego wydawcy.
WALC A-MOLL
Podstawę wydania Walca a-moll stanowi autograf z Biblioteki Konserwatorium Paryskiego (sygnowany M. S. 119). Pierwszą wiadomość o nim zamieścił J. G. Prodhomme w artykule opublikowanym w styczniu 1939 w „The Musical Quarterly". Utwór ukazał się drukiem dopiero w maju 1955 nakładem paryskiego czasopisma „La Revue Musicale" (Richard-Masse, Editeurs). Wstęp do owej publikacji, zatytułowanej „Une Walse inedite de Chopin", a zawierającej również faksymile rękopisu, opublikowali Suzanne i Denis Chainaye.
Autograf, na który składają się szkice i czystopis, został ofiarowany Bibliotece w 1901 przez członka rodziny Rothschildów. Z paryskimi Rothschildami Chopin przyjaźnił się — jak wiadomo — już od 1832. Baronowa Nathanielowa de Rothschild, z domu Charlotte de Rothschild (1825-1899) była uczennicą Chopina do 1847. Została też przez niego obdarzona szeregiem autografów i dedykacji, wśród których wyróżniają się właśnie adskrypcje walców (rękopis Walca As-dur op. 69 nr 1 i wydanie Walca cis-moll op. 64 nr 2). Rękopis Walca a-moll nie posiada niestety ani dedykacji ani daty, nie został też przez Chopina podpisany. Jest to drobiazg kompozytorski, naszkicowany niemal bez kreśleń, jak gdyby jednym pociągnięciem pióra, a następnie z bardzo nielicznymi zmianami starannie przepisany. Odchyla się nieco od formy i stylu pozostałych walców Chopinowskich: jest mniej rozbudowany i zróżnicowany, jest też dość wydatnie folkloryzowany elementami rytmów mazowieckich i lendlerowych figur melodycznych, a więc zwrotów używanych w walcach Chopina z niezwykłą powściągliwością i dyskrecją, zwłaszcza w tych, które artysta przeznaczył do druku i które podniósł do rangi poematu tanecznego, wyposażonego w silniej przestylizowane i bardziej kunsztowne środki wyrazu. Zestawiając szkic z czystopisem, można zaobserwować, jak kompozytor usiłował złagodzić jaskrawość mazurkowej formuły rytmicznej przez rezygnację z wypunktowania wartości ósemkowych, widocznych jeszcze w t. 9 i 10 szkicu. Niektóre pomysły melodyczne utworu oraz jego tonacja (częsta w mazurkach Chopina, wyjątkowa w walcach) wraz z charakterystycznymi zboczeniami do C-dur i A-dur przypominają sławny, barwiony liryczną słowiańską nutą Chopinowski Walc a-moll op. 34 nr 2. skomponowany przypuszczalnie w Wiedniu w 1831. Obecnie publikowany Walc mógł być jego „zapowiedzią" i powstać wcześniej, może jeszcze w Polsce, co poniekąd tłumaczyłoby spolszczony tytuł czystopisu, dający się odczytać jako „Walec" lub „Walse". Tego rodzaju pisownia — nie spotykana w pozostałych manuskryptach walców Chopina, tytułowanych wyłącznie „Valse" lub „Tempo di Valse" — była dość często praktykowana w walcach polskich kompozytorów doby przedchopinowskiej. Nie da się mimo wszystko całkowicie wykluczyć pochodzenia utworu z późniejszego okresu twórczości Chopina, za czym z kolei przemawiałby fakt, że autograf znalazł się w rękach paryskich Rothschildów.
Autograf nie posiada poza oznaczeniem tempa (All [egre] - tto) i łukowaniem żadnych innych znaków i wskazówek interpretacyjnych. Łuki frazowe, pominięte w t. 9-16 rękopisu lub notowane niekiedy niedokładnie i niekonsekwentnie (zapewne w wyniku pośpiechu), zostały w niniejszym wydaniu uzupełnione i zmodyfikowane. Dodano również brakujące składniki akordów lewej ręki, z odpowiednim wyodrębnieniem graficznym w nutach. Ponadto wprowadzono znaki agogiczne, dynamiczne i pedalizacyjne.
Andrzej Koszewski
